تعقل و تفکر
مبارزه با نفس
در بحث های گذشته مطرح شد که انسان دارای دو گونه دشمن (بیرونی و درونی ) است، که دشمن بیرونی شیطان نامیده می شود و دشمن درون نفس .
همچنین راه مقابله با دشمن بیرون بیان شد ؛ اما دشمن درون یا همان نفس باقی ماند .
نفس که به عنوان دشمن درون شناخته می شود سخت ترین و قوی ترین وخطرناک ترین دشمن انسان محسوب می گردد . تا حدی این دشمن خطرناک است که بزرگان دین اعم از رسولان وانبیاء اوصیای آنان از خطر این دشمن به پروردگار عالم التجاء داشته اند .
ام المومنین ام سلمه (س) می گوید : نیمه شب دیدم که پیامبر اعظم (ص) در بستر نیستند پس از جستجو متوجه شدم که ایشان گوشه اتاق فرش را کنار زده و صورت مبارک را روی خاک گذاشته و در حال گریه به خداوند عرض می کنند که : الهی لا تکلنی الی نفسی طرفة عین ابدا = پروردگارم به یک چشم بهم زدن مرا به حال خودم وا مگذار .
قرآن کریم از زبان حضرت یوسف (ع) بیان می کند : و ما ابرئ نفسی ان النفس لامارة بالسوء الا ما رحم ربی = من هرگز نفس خویش را تبرئه نمی کنم که نفس سرکش بسیار به بدیها امر می کند مگر آنکه پروردگارم رحم کند .
حال برای مبارزه با نفس یا همان دشمن درون اولین قدم شناخت نفس است .لیکن قبل از شروع بحث این سوال مطرح است : کدام نفس است که شناخت آن مقدمه در مبارزه و خدا شناسی است ؟ آیا همان نفخه الهیه است که ملاک برتری انسان بر فرشتگان است ؟ و یا نفس ملهمه است که خدا به آن سوگند یاد فرمود : و نفس و ما سویها فالهمها فجورها و تقویها و یا نفس اماره به سوء است ؟ ویا نفس لوامه است ؟
آیا نفس مطمئنه است و آیا نفس فا نیه ؟ پاسخ آنکه مقصود همه آنها ست یعنی آن مجموعه ای که شخصیت انسان را می سازد و او را جامع عالم ملک و ملکوت می کند .